ГИЙДАА

Нэг хэсэг сонины ярилцлагын эхэнд та ямар хоолонд дуртай вэ гэж асуудаг тэрэнд нь би гийдаа идэх дуртай гэж хариулах моод болж байлаа. Энэ нь анхны ерөнхийлөгчийн үеэс гарсан моод. Гийдаа гэдэг үгийг монголчууд гурилтай шөл гэж ойлгодог. Харин Завхан тийш голдуу тэгж нэрлэдэг юм байна. Мань эр Завханых болохоор тэгж их хэрэглэдэг бололтой, нэг хэсэг юм л бол “би гийдаанд дуртай” гэж ярилцлага бүртээ гайхуулдаг байв. Уг үг нь нангиад хэлний ge-da буюу бөөн гурилтай хоол, гурилтай шөлтэй хоол гэсэн утгатай үг болохыг монгол хэлний гадаад үг судлаач Н.Балжиннян “Монгол хэлний гадаад үгийн толь (монгол-орос-англи)” Уб., 2000 номдоо тодорхой дурджээ. Хэл нь зүрхээ хэлээд өгнө гэдэг энэ буюу. За энэ гол биш би энд гийдаа-г хэрхэн хийх тухай бичих гэсэн юм. 2006 онд Осакагийн Хууль, Эдийн Засгийн Их Сургуульд зочин судлаачаар ажиллаж байхад тэр сургуулийн гадаад оюутан, багш нартай “салхинд гарах” нэг боломж олдсон юм. Тэр үеэр нэг “хоолон гэрт” очвол бидэнд япон гийдаа хэрхэн хийхийг заах юм болов оо. За даа гурилтай хоол хийж чадахгүй биш юуг нь ч сурах вэ дээ яршигтай юм байна даа хэмээн жаахан тээр шааж, за олныг дагаад хийсэн болохоос гээд бодоод зогсож байсан чинь нэг тагжгар өвгөн заахаар гарч ирлээ. Бүх хүмүүст түмпэнтэй гурил, нэг жаахан ус, гампанз (энэ бас gan-ban-zi буюу гурил элдэх хавтгай мод гэсэн утгатай хятад үг юм байна), ганжин (энэ мөн gan-mian-zhang буюу гурил нимгэлэх бөөрөнхий мод гэсэн утгатай хятад үг аж) өглөө. Тэгсэн чинь бараг 50 грам ус хийгээд имэр гэж байна. Имэрлээ, манайх шиг шууд зуурахгүй юм. Дахиад 50 грам, дахиад имэрнэ, ингэсээр бүх гурилаа бантан хийх гэж байгаа юм шиг сайхан имрээд алгадчихлаа. Тэгээд дахиад бага багаар ус хийж томруулсаар байгаад нөгөө гурил маань нэг бүхэл боллоо. Тэгсэн тэрний сайхан нягт болж байгаа гэдэг чинь янзтай. Тэгэхэд би “бид нар ч гурил зуурах гэж ёстой л гурилддаг юм байна даа” гэж бодож билээ. Тэгээд цааш нь элдэх, хэрчих нь манайхтай эгээ ижил, гол нь гурил зуурахдаа байдгийг би одоо болтол хүүхдүүддээ яридаг юм. Гурилтай шөлийг юу ч гэж нэрлэдэг байсан хамаа алга. Хамгийн гол сайхан хийж сурууштай. Буурал аав минь нэг сайхан цуурайхан гурилтай шөл хийдэгсэн.