Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: "Нээлттэй нийгмийн гайхамшиг бол хаалттай сэдэв гэж байдаггүйд оршдог"

Ардчилалын талаар:

“Монголчууд бид ардчиллаас их зүйлийг хүртсэн. Малтай болсон. Орон сууцтай болсон. Дуртай бизнесээ хийх эрхтэй болсон. Хэнээс ч айлгүй үгээ хэлэх, санал бодлоо илэрхийлэх, шашин шүтэх, хүссэн газраа амьдрах, гадаадад чөлөөтэй зорчих эрх чөлөөг олж авсан.

Хамгийн гол нь бид ардчиллын буянд үе үеийн монголчуудын чин хүсэл мөрөөдөл, хүчин зүтгэл, халуун тэмцлийн зорилго байсан улсынхаа бүрэн эрх, тусгаар тогтнолыг жинхэнэ утгаар нь олж авсан явдал юм.

Монголчууд бид зовхи нь өөдөө, босоо хийморьтой ард түмэн билээ."

Архины талаар:

Архи өнөөдөр манай нийгэмд тулгамдсан хамгийн эмзэг, хамгийн аймшигтай асуудал болоод байна. Балчир жаахан хүүхдүүд хүртэл өнөөдөр энэ хорыг хэрэглэдэг болжээ. Архи гоо сайхантай зохицохгүй. Архи Монголын бахархалтай зохицохгүй. Архи монголчуудын амжилттай зохицохгүй. 

Чөлөөт хэвлэл, хэвлэлийн эрх чөлөөний талаар:

Нээлттэй нийгмийн гайхамшиг бол түүний чөлөөт байдалд оршдог. Нээлттэй нийгмийн гайхамшиг бол гайхамшгийг бүтээх боломжид оршдог.

Ийм боломж нээлттэй нийгэмд хүн бүрт заяадаг. Нээлттэй нийгмийн гайхамшиг бол хаалттай сэдэв гэж байдаггүйд оршдог.

Нээлттэй нийгмийн мөн чанар нь хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөгөөр, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх иргэний эрх чөлөөгөөр илэрдэг. 

LESLIE BARRIE: "6 CANCER-FIGHTING SUPERFOODS"

By Leslie Barrie

To reduce your risk of cancer, look no further than your fridge. "All the studies on cancer and nutrition point to eating plant-based foods for their phytonutrients and other special compounds," says Richard Béliveau, PhD, chair in the prevention and treatment of cancer at the University of Québec at Montreal and author of Foods to Fight Cancer.

Aim for five to nine daily servings of all kinds of fruits and vegetables—especially these six superstars.

Broccoli
All cruciferous veggies (think cauliflower, cabbage, kale) contain cancer-fighting properties, but broccoli is the only one with a sizable amount of sulforaphane, a particularly potent compound that boosts the body's protective enzymes and flushes out cancer-causing chemicals, says Jed Fahey, ScD. A recent University of Michigan study on mice found that sulforaphane also targets cancer stem cells—those that aid in tumor growth.

Helps fight: breast, liver, lung, prostate, skin, stomach, and bladder cancers

Your Rx: The more broccoli, the better, research suggests—so add it wherever you can, from salads to omelets to the top of your pizza.

Health.com: 13 easy pizza recipes

Berries
All berries are packed with cancer-fighting phytonutrients. But black raspberries, in particular, contain very high concentrations of phytochemicals called anthocyanins, which slow down the growth of premalignant cells and keep new blood vessels from forming (and potentially feeding a cancerous tumor), according to Gary D. Stoner, PhD, a professor of internal medicine at The Ohio State University College of Medicine.

Helps fight: colon, esophageal, oral, and skin cancers

Your Rx: Stoner uses a concentrated berry powder in his studies but says a half-cup serving of berries a day may help your health, too.

Health.com: Go wild for berries!

Tomatoes
This juicy fruit is the best dietary source of lycopene, a carotenoid that gives tomatoes their red hue, Béliveau says. And that's good news, because lycopene was found to stop endometrial cancer cell growth in a study in Nutrition and Cancer. Endometrial cancer causes nearly 8,000 deaths a year.

Helps fight: endometrial, lung, prostate, and stomach cancers

Your Rx: The biggest benefits come from cooked tomatoes (think pasta sauce!), since the heating process increases the amount of lycopene your body is able to absorb.

Health.com: 10 tasty tomato recipes

Walnuts
Their phytosterols (cholesterol-like molecules found in plants) have been shown to block estrogen receptors in breast cancer cells, possibly slowing the cells' growth, says Elaine Hardman, PhD, associate professor at Marshall University School of Medicine in Huntington, West Virginia.

Helps fight: breast and prostate cancers

Your Rx: Munching on an ounce of walnuts a day may yield the best benefits, Hardman's research found.

Health.com: 8 super nuts

Garlic
Phytochemicals in garlic have been found to halt the formation of nitrosamines, carcinogens formed in the stomach (and in the intestines, in certain conditions) when you consume nitrates, a common food preservative, Béliveau says. In fact, the Iowa Women's Health Study found that women with the highest amounts of garlic in their diets had a 50 percent lower risk of certain colon cancers than women who ate the least.

Helps fight: breast, colon, esophageal, and stomach cancers

Your Rx: Chop a clove of fresh, crushed garlic (crushing helps release beneficial enzymes), and sprinkle it into that lycopene-rich tomato sauce while it simmers.

Health.com: Surprising health benefits of garlic

Beans
A study out of Michigan State University found that black and navy beans significantly reduced colon cancer incidence in rats, in part because a diet rich in the legumes increased levels of the fatty acid butyrate, which in high concentrations has protective effects against cancer growth. Another study, in the journal Crop Science, found dried beans particularly effective in preventing breast cancer in rats.

Helps fight: breast and colon cancers

Your Rx: Add a serving—a half-cup—of legumes a few times a week (either from a can or dry beans that've been soaked and cooked) to your usual rotation of greens or other veggies. 

SOURCE: YAHOO.COM

ЭРЭЭВЭР ХУРААВАР САНААНУУД

ИРЭХ ЖИЛ ХИЙЧИХМЭЭР 
ЭРЭЭВЭР ХУРААВАР САНААНУУД

2010 он ч шувтарч байна. Оны төгсгөлд энэ онд бодож явсан 2011 онд Монголчуудын зүгээр өөрсдөө ямар ч зардалгүйгээр хийчмээр хэдэн ажлын санаагаа  эмхлэн толилуулваас доорх мэт буюу.

• Монголын парламент утааны асуудлаа ес эхлэсэн хойно биш хавраас ярьж зун, намар хийгээд Улаанбаатартаа өвөл утаагүй амьдардаг болмоор байна. Утааны асуудал бол зөвхөн Улаанбаатарын асуудал учраас.
• Монголын ямар ч их дээд сургуульд элсэгчээс монгол хэл бичгийн чадварын шалгалт авдаг болох журмыг Боловсрол Шинжлэх Ухааны Яамны сайд хиймээр бий болгомоор байна. Яагаад гэвэл бид монгол эх хэлээрээ ажил төрөл, амьдрал тэмцлээ амжуулах учраас. Монголоо гэх сэтгэлтэй болоход нь ч нөлөөлнө.
• Монголд хүүхдийг машины урд суудалд ганцаар суулгах юм уу өвөр дээрээ тэвэрч явдагыг хуулиар хоригломоор байна. 8-аас доош насны хүүхдийг арын суудалд тусгай хүүхдийн суудалд суулгадаг байхаар замын дүрэмд яаралтай тусгаж, зөрчлийг хатуу торгож баймаар байна.
• Машины дугаарыг арын хаалгаар танил талдаа өгдөгийг больж, дуудлага худалдаагаар нээлттэй худалддаг болох хэрэгтэй байна. Өөрөөр хэлбэл Замын цагдаагийн газар тэр азын дугаар энэ тэр гээд байгаа тоотой дугааруудыг шууд хүссэн хүнд нь үнэ хүргэж худалдаж мөнгө олох хэрэгтэй. Ийм туршлага барууны зарим орон, арабын орнуудад байдаг юм билээ.
• Хувь хүмүүсийн чанартай машины дугаарыг тэдний хүсэлтээр тусгай үнээр худалдаж бас мөнгө олмоор байна. Жишээ нь би өөрийн төрсөн он, авгайн төрсөн оноо нийлүүлээд авмаар байна гэхэд тэрийг нь мөнгөөр өгдөг тогтолцоонд шилжүүштэй. Ийм жишээ бас Германд байгаа.
• Их хурлын хуралдааны танхимыг ширээгүй болгомоор байна. Ингэхгүй бол энэ хэд ажил хийхгүй, архи дарс, авгай хүүхэд, хөөрөг мөөрөг ярьсаар насыг авах нь. Англи, Японы парламент шиг зүгээр ороод сандал дээр домбойн суудаг болгох хэрэгтэй. Шар сонин унших, цагаан хөөрөгөөр тамхилах, худлаа ярих, хууч хөөрөх, интернэт хэсэх, хов ярих, мессеж бичих, хэн нэгний товчийг төлөөлөн дарах зэргийг их хурлын хуралдааны дэгийн тухай хуулиар хоригловол таарна.
• Монгол гэрт амьдардаг айл болгоныг тоононд нь галын дохиололтой болгох хөдөлгөөн өрнүүлмээр байна. Монголчууд гэртэйгээ шатаж үхсээр байгааг зогсоох хэрэгтэй.
• Албан газрууд  ялангуяа эмнэлэг, сургууль, банк, номын сан, сүм хийд, хурлын танхим зэрэг олон нийтийн хөл хөдөлгөөнтэй, үйлчилгээний газруудад гар утсаар ярихыг нэн даруй хоригломоор байна.
• Төрийн албан хаагч нарыг ажлаа хийж байхдаа хувийн гар утсаар ярих, мессеж бичих, yahoo messengert oрж ажлын цагийг хувийн хэрэгт ашигладагийг байгууллагууд дор дороо шууд хориглох хэрэгтэй байна.
• Монголчууд хотын гудамжинд  машинд явахдаа цонхоор тамхины хайрцаг, бананы хальс, чихрийн цаас, тамхины иш зэрэг хувийн хогоо шиддэг балайр зангаа ирэх жил бүрмөсөн болимоор юм.
• Монголчууд хэрэв монгол хүн мөн юм бол ядаж өөрийнхөө нэрийг монгол бичгээр бичиж, уншиж чаддаг болмоор санагдана.
• Монголчууд хүүхдээ хятад руу явуулж хятад хэлээр сургах биш Монголд нь байлгаж монгол хэлээр сургаж, монгол сэтгэхүй суулгаж, Монгол эх орноо хайрладаг, монгол ахуйгаа мэддэг, монгол хүүхэдтэй зодолддог, монгол хүүхэд зоддог,  монголоор сэтгэдэг, монголоор ярьдаг, монголоор бичдэг болгож монгол эх оронд нь сургаж, хүмүүжүүлмээр байна.
• Монголын бүх цагдаад иргэнийг цагдаж сэргийлэхээс гадна тээврийн хэрэгслийн жолооч нарыг цагддаг давхар эрх өгмөөр байна. Ингэвэл жолооч нар зөвхөн замын цагдаа хараад бүсээ хийдгээ болино, айдгаа болино.
• Гадаадын элчин сайдын яаманд ажиллаж байгаа монголчууд виз хүссэн монголчуудаа түлхэх биш татахын төлөө, ганц боловч монгол хүнийг хилийн дээс гатлуулж, юм үзүүлж, нүд тайлуулах, явуулахын төлөө сэтгэл гаргамаар байна.
• Монголын засаг төр дээд боловсролын үнийг нэн даруй чөлөөлөх хэрэгтэй байна. Дээд боловсролоос бусад бүх юмны үнэ үнэндээ зах зээлийнхээ голдиролд орчихлоо. Хүчээр ингэж барисанаар монголын дээд боловсрол улам дампуурал руу явж байна. 
• Монголчууд бие биедээ гайхуулахын төлөө, хий хоосон хийрхэлийн төлөө биш өөрөө болон гэр бүл, аав ээж, ах дүүгээ тав тухтай, амгалан тайван сайхан амьдруулахын төлөө үнэн сэтгэлээсээ хөдөлмөрлөж зүтгэдэг сэтгэлтэй болмоор байна.
•  Монголчууд бүгдээрээ дор бүрнээ зөвхөн хэрэглэхийн төлөө биш дор хаяж нэг бодит үйлс бүтээхийн төлөө ажилламаар байна.

CHINBAT: "MANDUHAI SETSEN"

Richard Clayderman: Ballade Para Adellina (1998)

JANTSANNOROV NATSAG: TSAGAAN SUVARGA

Richard Clayderman: LOVE STORY

Yurima: Kiss the rain

Т.БУМ-ЭРДЭНЭ: "ХУУЧИН НОМ"

Нэг мэдсэн чинь өвгөн өрөөсөн гартаа сийрсэн цагаан малгайгаа хумиад базчихсан байрныхаа гадаах сүүдрэвчинд “Яана гэнээ чи. Насандаа нэг бүтэн ном уншиж үзээгүй байж үлдсэн гурван номыг минь авах гэнээ чи. Хэзээ байтлаа чи номонд ингэтлээ хайртай болчихоов. Би ямар чамайг мэдэхгүй биш. Бас л нөгөө архиа гудрах гэж байгаа биз. Тэгж ч ярихгүй ээ хүү минь” гэсэн уур унтуунд ороогдон нилээн амьсгаатай сууж байв. Сая чухам юу болоод өнгөрснийг ухаарах сөгөө одоо л орж байх шиг.

“Наад муу цаасыг чинь хэн ч уншихгүй за юу, зарагдах ч үгүй. Харин ч би ганц нэгээр нь зарж өгч байгаад баярла. Одоо та нарыг уншдаг хүн гэж хаа байсан юм. Та нарын үе чинь өнгөрч байна шүү дээ, хөгшин зөнөгөө. Ер нь чиний зохиолч гэж юу байсан юм бэ, айн!” хэмээн чарлах согтуу хүүгийнх нь дуу чихэнд нь хадна. Баруун шанаа нь халуу дүүгэхийг сая анзаарч, чичирхийлсэн гараараа сэмхэн дарж үзвэл гайгүй нь ч гайгүй бололтой.

Цээжний нь гүнээс гомдол харууслын хар манан багтаж ядан огшиж, хүүгийн тухай бодол гашуун нулимс дагуулан гадагшилна.

“Даанч яавдаа хүү минь. Хөгшин болсон эцгийгээ ингэж ч зовоох гэж. Чамд ер нь юу дутлаа гэж энэ хар усыг эцэс төгсгөлгүй гудрана вэ. Миний хүү чинь ийм ч амьтан яваагүй шүү дээ. Ханьтай бол ханьтай, үртэй бол үртэй, ажилтай төрөлтэй, амьдралтай гялалзаж явсан хүн чинь одоо ийм дээрээ тулчих гэж. Ямар гээчийн хар дон хүүг минь ороочих нь энэ вэ, бүү мэд. Муу эх чинь чамайг ийм байхыг хараагүй нь яамай даа. Би ч одоо дүүрч. Үхэж өгдөггүй өгөр толгой үүнийг л үзэх гэж өдий хүртэл салгалж яваа юм байлгүй дээ, чааваас гэж. Уг нь эмгэн бид хоёрын хүсэж, хүсэж олсон хорвоо дээрх ганц үр юмсан даа” гэж бодон мохоо хутгаар өрөө зуруулах мэт тэртээ цаанаас эхэр татан санаа алдлаа. Үүнээс цааш өвгөн уйлсангүй. Циймэл хоёр нүдэнд нь тунарч ирсэн нулимс нь зовхио давалгүй үлдэв. Дахин нэг санаа алдсан өвгөн

- Заа, за. Энд ингэж суугаад яахав. Аягүй бол байрны хэдэн хөгшид мөдхөн гарч ирнэ. Тэгээд л нэг их хийх ажилтай болсон юм аятай муу хүүг минь хиймэл шүдээ амнаасаа унагачихаа алдан муулцгаах юм болох биз гэж хэн нэгэнд ярьж байгаа юм шиг амандаа үглэх нь саяхан гэртээ байж суух газаргүй болтлоо агсам тавиулж, эгээтэй л зодуулчихаагүйгээ албаар мартан, ганц хүүгээ өөрийнхөө бодлоос ч, өрөөлийн амнаас ч өмөөрч буй бололтой.

Өвгөн малгайгаа өмсөх гэтэл гурван ном хийсэн нэг муу даавуун уут бугуйнд нь санжих ажээ. Хэдийдээ аваад гартаа угалснаа ч санах юм алга. Хүүгийнх нь агсам тавих шалтаг ердөө л энэ хэдэн ном. Хэдэн жилийн өмнө нутгийнх нь нэг том ой болж нутгийн зөвлөл нь өвгөн зохиолчийн номыг хэвлүүлж өгсөн юм. Магнайгаа хагартал баярласан өвгөн номын дэлгүүрээр хэдэн номоо тараадаг ажилтай болсонсон. Тав арваар нь авч явж чадахгүй ээ зайлуул. Гурав гурваар нь зөөдөг ухаантай. Тэрнээс хойш бараг хоёр жил өнгөрөө юу даа. Өнөөдрийн энэ гурав нь хамгийн сүүлчинх нь. Заримыг нь хүн хард бэлэглэсэн байх, зарим нь ч зарагдсан байх. Ихэнх дийлэнх нь чухам хайчсаныг өвгөн мэдэхгүй. Тэр нь ч дүүрч. Харин өвгөн номоо тараах далимдаа хаа нэг таньдаг хүн таарвал мэнд ус солилцсон шиг явах нь хэдий насанд дарагдсан ч гэлээ хүний тоонд багтаж яваагаа мэдэрч, ёстой л нэг сайхан байдагсан.

Үнэн хэрэгтээ өвгөнөөс илүүтэйгээр уг номыг хүү нь борлуулсан гэхэд болно. Бараг өдөр бүр шахам шартах түүний шараа тайлах хамгийн сүүлчийн арга нь энэ байлаа. Эх нь өөд болсноос хойш долоон жилийн дотор бүрэн бүтэн байсан энэ айл одоо юу ч үгүй болсон. Байгаагаас ханхай оргисон гурван өрөө, хоёр түлэнхий сав, нэг муухан цагаан ор, эвдэрч унахаа шахсан ширээ сандлаас өөр юмгүй болтол нь хоосолсон өвгөн зохиолчийн ганц хүү өнөө өглөө гэртээ ирээд хамгийн сүүлчийн гурван ширхэг номыг авах гэлээ гэж өвгөн аавтайгаа муудалцсан ажээ. Тэр ч байтугай хүүгийн агсамнахдаа хаа хамаагүй савчсан гар аавынхаа шанааг оносон нь тэр аж. Санаатай, санаагүйг хэн мэдлээ дээ.

Өвгөн сийрсэн цагаан малгайгаа нэг гартаа, нөгөө гартаа даавуун ууттай номоо сайн гэгч нь атгасаар, хүн харахад гэлдрэх авч өөртөө бол нилээд дориухан алхалж явна. Моддын навчис хөгжөөх салхины хөнгөхөн сэвшээнд шингэн буурал үс нь намирч, ягаахан хуйхан дээр нь намрын налгар нар гялтганан ойно. Өлөн хиртэй дотуур цамцныхаа захыг товчилж, өмдөө баахан дээш нь татсан тул богиндсон шуумган доор нь маажиг хар гутал нь илхэн харагдана. Тэрээр энэ бүхнээ анзаарсан шинж алга. Уначихгүйг хичээн ус гүйлгэнэсэн циймэл нүдээр урдах замаа ширтэн явна. Уг нь намрын нар налайсан сайхан өдөр ажээ. Хотын гудмаар хүмүүс энэ өдрийн тийм ер бусын сайхныг анзаарсан шинжгүй хаа нэг тийшээ яаралдан сүлжилдэнэ.

“Аргагүй дээ, Өдийд чинь сургууль соёлын эхлэх цаг тулчихсан тул залуучууд, оюутнуудын ид бужигнадаг үедээ” хэмээн өвгөн бодоод ямар нэгэн юманд хөхүүн баясах шиг эсвэл юунд ч юм атаархах шиг болоод хөнгөн санаа алдлаа. Өвгөн зохиолч их хотын урсгалд ороод, ихийн их гомдлыг тэрүүхэн зуур мартжээ. Иймдээ ч тэр өөрийгөө урж, тасчин байж эсвэл уяран хайлж урсдаг уран бүтээлч байх.

Өвгөн өөрийнхөө явдаг, тэр байтугай амьдралынхаа ихэнх үед алхаж өнгөрөөсөн тэр л гудамжаараа явж байлаа. Хэд хэдэн их сургууль зэрэгцэн орших энэ гудамжинд цаг цагийн оюутан залуус хөлхөлдөн байдаг тул ёстой л мөнхийн залуу гудамж гэлтэй. Зөрөн өнгөрөх залуусын царайг ажин явахдаа “Энэ гудамжинд инээмсэглэл тасардаггүй байх” гэсэн ер бусын гэрэлт бодол зурсхийнэ. Энд бас гадаад монгол холилдсон нэртэй нэгэн номын дэлгүүр бий. Өвгөн өөрийн мэдэлгүй тийшээ явж байгаа. Энд ирж номын далайд умбан орчноосоо тасран жаргадаг гэж байгаа. Усан дунд ямар ч том амьтан хүнддэггүй шиг номон дунд байхдаа өвгөн хэзээ ч хөгшддөггүй юм. Юу ч худалдаж авахгүй хэрнээ тэр номнуудыг гарчигласан шиг зүгээр л барьж тавилан явах нь түүнд юутай ч зүйрлэшгүй жаргал болно. Уг нь өвгөн зохиолчийнд ийм их биш юмаа гэхэд өөрийгөө саатуулчих хэмжээний номын сан байсан уу гэвэл байсаан. Одоо байхгүй. Ад зэтгэрийн дон шүгэлсэн нэгэн муухай гар босож суух хооронд нь шургалсаар байгаад одоо зүгээр л сарзайсан тавиур л үлдсэн.

Өвгөн өнөөдөр ч гэсэн номын дэлгүүртээ ирлээ. Дэлгүүрийн хүүхэн

- Өө, сайн байна уу? Хэн гуай. Сониноос таны нэг ном зарагдсан шүү гэж их л баясангуй өгүүлээд түүнд номны тооцоо болох зургаан мянга хоёр зуун төгрөг өглөө. Зарим хүнийх хорь гучаараа зарагддаг байхад өвгөнийх бараг гурван сарын хугацаанд ганцхан зарагдаж. “Одооны хүмүүс ном бага уншиж байна гэж би хэлэхгүй ээ. Цаг цагт хүмүүс ном уншиж л байсан. Уншсаар ч байх болно. Харин хүүгийн хэлснээр намайг л хүмүүс уншихаа больсон нь үнэн бололтой. Хоцрогдоно гэдэг нь энэ юм байхаа даа. Гэхдээ яах вэ гэрээсээ хоосон гарсан хүн чинь хэдэн төгрөгтэй болчихлоо. Энэ чинь бас л буян шүү дээ. Хөөрхий, миний номыг авсан хүний буян нь дэлгэрч яваг. Надад ямар их тус хийж яваагаа мэдэхгүй л яваа байх даа, зайлуул” гэж бодон зогсов. Мөнгийг хоёр гардан авахдаа өвгөний гар салганаж байв. Хэн ч харсан өдий насны хөгшин хүний гар ингэж салганах нь энгийн үзэгдэл мэт боловч үнэн хэрэгтээ өвгөн зохиолч ойрд зарагдаагүй ном нь зарагдсандаа, огт санаагүй байсан мөнгө гэнэт гараад ирсэнд баярласандаа салганан чичирч байлаа. Энэ зургаан мянга хоёр зуун төгрөг сард оногддог түүний тэтгэвэрийн хэдээс илүү үнэтэй бас илүү жинтэй. “За, өнөөдөр сүү авч, нэг сайхан сүүтэй цай чанаж ууя байз” гэж санах түүний сэтгэл зүрх баяраар догдолж байв. Мөнгөө өвөртөлсөн өвгөн

- За, өвөө нь баяжиж орхилоо. Бүр баярлаад бүр сүйд гэж нүүрнийхээ түмэн үрчлээг яран байж инээмсэглээд

- Энэ гурван номоо зөрүүлээд өгчих нь өө гээд өнөөх хүүтэйгээ булаацалдан байж авчирсан сүүлчийн номнуудаа өгөхөд

- Таны ном ч цагтаа энэ байтугай зарагдаж байсан байлгүй гэх худалдагч бүсгүйн ухаалагхан урмын үг өвгөний алдарч буй сэтгэлийн ончийг атган авах шиг санагдсан ч ахмад хүний ухаалаг зангаар

- Цагийн юм гэдэг цагтаа шүү дээ хүү минь. Тэр цагийн юмаар өнөө цагт гул барьж яаж болох вэ дээ гэлээ.

Энгэрийнхээ дотуур халаасанд мөнгөө лавхан хийсэн өвгөн сурсан зангаараа дэлгүүрийн тавиур дээрх номнуудыг нүд гүйлгэн явна.

“Өнөө цагийн ном гэдэг зураг хөрөг, хийгээд цаас цавуу нь хүртэл мөн ч сайхан болжээ. Бидний үед ямархуу байлаа даа. Манай үеийнхний номнуудыг хүртэл өнгө будаг нь гялалзаад сайхан хэвлүүлж тавиур тавиураар нь өрж тавьсан байна. Бодвол үр хүүхэд нь л ингэдэг байх даа” гэж бодоод санаа алдав.

“Үгүй ээ тэр, Зураг хөргийг нь хараачээ яг л амьд сэрүүнээрээ, яг л өчигдөрхөн авхуулсан юм шиг яасан ч сайхан гараав дээ. Энэ хэнийг хараач, Бүр яг надруу хараад байгаа юм шиг. Энэ маань л гэхэд

. . . Бод л доо та нар! Тэгэхэд

Шиврээ борооны дусал

Шивээлсэн жадны үзүүрт бутарч

Шинелийн хормойд

Шингэж явсым . . . гэж бичиж явсан хүн шүү дээ. Уянгын халил гэж энийг л хэлдэг байх даа. Агуудаа агуу миний муусайн найз нар. Цаг үе биднийг юу гэж хэлэх нь яахав ээ. Бид л цаг үедээ хүн шиг явсан бол болох нь тэр” гэж өнгөрсөн үеээ өнөө цагийн өнгө аясаас өмгөөлөн бодов. Түүнтэй залгаа шахам тавигдсан номын зургийг харж

“Энэ нөгөө зурагтаар ойр ойрхон гардаг хүү байна. Биднийхээс жаахан өөр ч гэлээ бас л сайн бичдэг хүү шүү. Аргагүй биз дээ та нарын минь цаг үе өөр юм. Би ч бас уншихгүй биш уншдаг юмаа. Араасаа гарч ирж байгаа ирээдүйгээ харахгүйгээр үргэлж л өмнөхөө гөлрөөд явна гэж юу байхав. Бид чинь үе үеийн тасарч үл болох гинжин хэлхээ шүү дээ” хэмээн эгээ л ямар нэгэн сурвалжлагчид ярилцлага өгч буй мэт бодов. Тавиураас тавиур хооронд тэр байтугай номноос номны хооронд түүний бодол тэлээлэн урсана.

“Энэ зохиолч хүү лав миний хүүгээс насаар дүү дээ. Гэтэл ийм сүрхий байх гэж. Хүүгээ би зохиолч бол гэж шаардаагүй шүү дээ. Зүгээр л номыг сэтгэл зүрхнээсээ уншдаг хүн болоосой гэж хүссэн. Тэгсэн бол өдийд амьдралд хайртай хүн явахгүй юү. Юу боллоо гэж хамаг байдгаа өөрийн гараар үгүй хийж явахав” гэсэн бодол нь харуусал болон хувирав.

Тун удалгүй өвгөн номын дэлгүүрийн эргэдэг хаалгаар түүртэх маягтай гараад гудамж өгсөн гэлдрэв. Ийн гэлдрэхдээ тэртээ холын гэгээн алсад гэгэлзтэл санаа алдуулсаар харваж одсон хэдэн нөхөдтэйгээ эргээд нэг уулзсан мэт санагдан сэтгэл гэдэг хөнгөрчих шиг болов. Тэрээр тэрүүхэн буланд байрлах усан сангийн хажууд очин хэсэг суулаа. Намрын нар хамаг л чадлаараа халах авч цаанаа нэг тамир муутай. Цагтаа ажиллаж байсан энэ усан сангийн чулуун хашлаган дээр одоо хэсэг хүмүүс хуучин ном зардаг болжээ. Өвгөн тэрийг ч гэсэн үзэхгүй байж чадсангүй. Цаахан талд нь жижигхэн зөөврийн тэрэгтэй квас зарж байгаа харагдана. Өвгөнийг идэрхэн явахад энэ квасыг том том грушикээр л зардагсан. Одоо ч нэг муу жижигхэн хальсан аяганд зардаг болжээ. Түүнийг ном руу очиход тэндээс хуучирсан номны нэгширмэл үнэр хамар цоргих шиг болов. Халуунд хуучин цаас халсандаа тэр байх. Энэ үнэр өвгөнд тийм ч муухай санагдсангүй. Яагаад ч юм гэрийнх нь хуучин номын сан үнэртэх шиг цаанаа нэг таатай. Өвгөн зохиолч ганц нэг ном үзэн, авахгүй ч гэсэн үнийг нь сонирхон явав.

Тэгтэл . . . Тэгтэл яасан гээ. Өвгөний нүдний буланд нэгэн халцархай хүрэн хавтастай ном сэрвэлзэн үзэгдэв. Шаргалтаж хуучирсан хуудас нь ямар нэгэн далдын совин даллах мэт зөөлөн намирах тэр номыг хараад өвгөний зүрх өөрийн эрхгүй хурдан хурдан цохилж, амьсгаа нь давчдаж ирэх нь тэр.

“Мөн гэж үү? Арай биш байлгүй дээ” гэж бодон өвгөн алгуурхан дөхлөө. Тэрээр уг номыг гартаа барин барьталаа бүрэн дүүрэн итгэж өгсөнгүй. Гэтэл өвгөн чичирч салганасан гараараа халцарч холцорсон хавтастай номыг эргүүлж тойруулан үзээд

- Мөн байна. Эвий минь гэж тэр чигээрээ мөн байна гэж эвгүй саарал хоолойгоор цахиртан дуугараад, номыг амандаа барин үнсэх ая үзүүлэхэд номны хуучин хавтасыг түүний амнаас савирах цагаан шүлс норгон толботуулав. Ном зарж байсан тарган бор авгай ухасхийн босож

- Хөөе! Өвгөн гуай, та чинь яасан заваан юм бэ? Яах гэж наад номоо заваартуулаад байгаа юм. Одоо ингээд шүлстэй номыг чинь хэн авах юм. Балиар хог вэ. Алив цаашаа, цаашаа гэж хажиглан хөөхөд өвгөн ээрч мууран

- Үгүй ээ, энэ ном чинь хүүхээ . . .

- Та дийлэхгүй ээ, дийлэхгүй. Өөрөө авч чадахгүй байж хүнд гай болоод гэж үглэн өвгөний гараас номыг шувт татан авч өргөн банзалынхаа хормойгоор хэд шудраад буцааж тавихдаа өвгөнийг дахиад авах вий гэсэн янзтай цэвхэлзэн харна. Өвгөн дахиж номыг авч зүрхэлсэнгүй.

“Яг мөн байна. Дөчин хоёр жилийн өмнө хэвлүүлсэн миний анхны ном мөн байна. Хөөрхий минь гэж, хаагуур тэнэж яваад өдийд ингээд гэнэтхэн гараад ирэх нь энэ вэ дээ. Эвий минь гэж. Хавтсан дээр нь бүдэг бадагхан ч гэлээ миний нэр харагдаж байнаа. Намайг зохиолч хэмээн зарласан анхны ном. Чамайг хэвлүүлчихээд ёстой л нэг анхны хүүхдээ төрүүлсөн эх хүн шиг баярласандаа цээжээ дэлдэн гүйж явсансан. Хүүхэд гэснээс энэ ном чинь манай хүүгээс нэг ах юм шүү дээ. Хүүг гардагийн урд жил хэвлүүлсэн санагдана. Тэр үед одооных шиг ямар өөрсдөө зарах гэж хэд гурваар нь тэврээд гүйж явсан биш дээ. Хэвлэгдсэн л бол бусад нь бидэнд хамаагүй байсан үе дээ. Дам сонсоход гучин мянган хувь хэвлэгдлээ л гэж байсан. Үнэн байхаа. Залуухан байхдаа анзаарсангүй, хэд гурав байсныг нь тараагаад дууссан байсан. Хожим нь өөрөө олж авах гээд чадаагүй юмдаг. Гэтэл өнөөдөр өтөл насны шувтрага дээр ингэж таарах гэж. Ерөөсөө худалдаж авдаг хэргээ” гэж бодоод эргэж очин энгэрээ тэмтрэн зогсохдоо

“Би одоо энийг аваад ч яах юм билээ. Хэндээ ч гэж авч очих юм билээ. Аягүй бол манай өнөөх бас л нэг зуун граммнаас өгөөд шараа тайлчих биз. Манай тэрэнд ямар энэ аавын минь анхны ном юм шүү гээд нандигнаад явах ухаан байх биш. Тэгснээс хэн нэгэн сонирхсон хүн нь аваг дээ” гэж бодон өвгөн цааш эргэлээ. Гэхдээ тэр шуудхан яваад өгч чадсангүй. Үрдээ хорогдох амьтан шиг эргэж хургасаар байв. Нэгэнт явж чадахгүйгээ ойлгосон өвгөн өнөөх квасны тэрэгний дэргэд бетонон сандал дээр сууж авлаа.

Нилээн ч удаан суулаа. Нар ч нилээн дальдарч, үд хэвийхийн алдад том хар цүнх дамнуулан барьсан нэгэн залуухан хүү ирж хуучин номыг эхнээс нь үзэж явснаа яг өвгөний номыг авч эргүүлж тойруулан хэсэг үзээд юу юугүй авах болоход өвгөн хэрээрээ хурдхан босож, яагаад ч юм залуугийн хажуугаар дайран орж номны булангаас барьж автал ном зарагч авгай номыг угзран авч

- Та чинь одоо яагаад байгаа солиотой өвгөн бэ. Хүн юм авах гэж байхад гэнэтхэн босож ирээд булаацалдаад унах чинь. Өвчтэй юм уу хаашаа юм. Тийм л байсан юм бол өдөржингөө шахам гөлөрч суухын оронд авахгүй яасан юм гээд хариу хэлэх завдалгүй дуржигнуулснаа өнөө залууд өгөөд явуулчих нь тэр.

“Хэн нэгэн ирж аваасай” гэж бодож суусан өвгөн яг хүн авдгийн даваан дээр гэнэтхэн харамнах сэтгэлдээ хөтлөгдөн очсон нь тэр байлаа. Залуу номоо авч цүнхэндээ шургуулаад өвгөн рүү эргэн эргэн харсаар цаашаа явж одов.

“Миний ном. Энэ чинь миний ном шүү дээ. Та нарынх биш” гэж сэтгэлдээ шивнэж зогссон өвгөнд гэнэтхэн “Нээрээ! Миний номыг хүн авч байна шүү дээ” гэсэн гэрэлт бодол орж ирэв.

“Миний номыг бүр дөчин хоёр жилийн дараа ч гэсэн худалдаж авсаар, уншсаар байна шүү дээ. Би амьд байгаа юм байна. Энэн шиг сайхан юм гэж байх уу” гэсэн бодол харавахад туранхай хатингар цээжинд нь омогшил тодорч, ус гүйсэн үлбэгэр нүдэнд нь үл мэдэг оч гэрэлтэж эргэн тойрноо харав. Өдөржингөө шахам гадаа суусан тэр ам ангаснаа сая ухаарч өнөөх кваснаас нэг аягыг авч залгилав. Жижигхэн хальсан аяга гэж голмоглоод байсан ч өвгөндөө бол овоо сав бололтой хэд хэд тасалж уулаа. Хоолой сэрүү татаад даанч нэг сайхан. “Миний цангаа тайлах ч яахав. Өнөө муу хүү маань бүр харангадаад үхэх гэсэн юм хэвтээ байхдаа. Бодвол архи их уухаар хамаг цус нь хуурайшчихаа шахдаг биз. Энэ хэдэн төгрөгөөр би яагаа ч билээ. Сүүтэй сүүгүй болох л байлгүй яав гэж. Хүүдээ уух юм авч өгдөг юм билүү дээ. Өнөө маргаашгүй болсон би хэд наслана гэж хүүдээ хатуурхаж явахав. Намайг унаад өгөхөөр ухаан суух биз. Муу эх нь миний оронд байсан бол ганц хүүгээ ингэж явуулаа ч уу, үгүй ч үү. Энгэрээ цөмлөөд ч болов шарыг нь тайлж өгөх байсан биз. Эх хүний сэтгэл гэдэг тийм л байдаг хойно. Хүү маань ном уншихгүй ч гэсэн хэн нэгэн хүний хүү миний номыг уншиж л байна шүү дээ. Үүнээс илүү надад юу хэрэгтэй гэж” хэмээн бодох өвгөн зохиолч хүнсний дэлгүүр лүү алхав. Хүн харахад гэлдэрч явах шиг боловч үнэндээ бол тэр дэгдэж явлаа. Тэрээр “За байз, таван мянга есөн зуун төгрөг үлдсэн юмсан. Өнөөх юманд нь хүрдэг л байгаа даа. Саяын квасыг хэрэггүй ч уув уу . . .” хэмээн гэнэтхэн санаашрав . . .

Түмэнбаярын Бум-Эрдэнэ 2010. 08. 29
Эх сурвалж: даяар монгол дот ком

ХАШИРСАН НЬ

Зохиолч Бөхийн Бааст гуай жаахан бүжиг оролддог, дуртай ч байж. Бас Чойжалын Чимидтэй найз. Чойжалын Чимэд архи сайхан уух боловч бүжигэнд муу. Бас тэр үедээ орос сургуульд хамт сурдаг байсан Алла Попова гэдэг бүсгүйтэй найзалдаг байж. Нэг өдөр Бөхийн Бааст гуайг Ленин клубийн гадна талбайн бүжигэнд авч очиж баахан ууж, Поповатайгаа баахан бүжиглүүлж, даалгаж гэнэ. Б.Бааст гуай шинэ гарсан "Толбо нуур" номынхоо мөнгийг авчихсан зоостой ч байж. Эхлээд шар айраг ууж байснаа сүүлдээ архи руу орж нэлээд халамцаж бараг тасарсан юм уу, зоогийн ширээн дээр нь гарч илтгэл тавьж, мөнгө цацаж өвчигнөж л дээ. Өглөө нь Чойжин ламын сүмийн дэргэдэх умгар хөлсний өрөөндөө шартаад хэвтэж байхад нь Ойдов зохиолч очиж "чи урд шөнө ёстой баллалаа, очиж уучлал гуй." гэж шахаж шаардаж. Өөр пивотой газар байхгүй тул очихоос өөр замгүй очмор болж гэнэ. Хоол идэж, пиво ууж дотор онгойсон хойно хоёр нөхөр тооцоо хийгээд гарах гэтэл үйлчлэгч нь та өчигдөр гурван стакан хагалсан төлнө өө гэж. Төлөлгүй яахав хэд үү гэтэл 25 төгрөг гэжээ. Ингэж нүүр хийх газаргүй болж архи уухаас нэг мөсөн хаширсан түүхтэй ажээ. (Өөрийнх нь ярисан хууч)

SHINE BUTEEL ONOVCHTOI SANAL

ШИНЭ БҮТЭЭЛ ОНОВЧТОЙ САНАЛ БУЮУ ШБОС

ANDY CUROVETS ГЭДЭГ ЗОХИОН БҮТЭЭГЧ

G=SPOT ХЭМЭЭХ НЭРТЭЙ ШИНЭ ХУЛГАНА ЗОХИОН БҮТЭЭСЭН БАЙНА

SHINE TORLIIN MOUSE

SOURCE: WWW.YANKODESIGN.COM

Би алаагүй, Түгжил алсан

Ч.Лодойдамба гуайг "Тунгалаг тамир"-аа бичиж дууссаны дараахан албан байгууллагууд урьж яриа хийлгэдэг байж. Нэг яриан дээр заалнаас нэг нөхөр босч ирээд, "Та яагаад Цахиур Төмөрөө алчихсан юм бэ? Амийг нь хороохгүй өршөөж болоогүй юм уу? гэтэл Лодойдамба гуай, "Үгүй ээ, хүүхээ би алаагүй шүү дээ. Түүнийг чинь Түгжил алчихсан юм" гэтэл тэнд байсан хүмүүс нир хийтэл инээжээ. (А.Очирбат гуайн хууч)

Улаахан хамартай буга

ЗУЛ САРЫН БАЯРЫГ ТОХИОЛДУУЛАН ТА БҮХЭНД

"УЛААН ХАМАРТ БУГА"  ДУУГ

ЯПОН ХЭЛЭЭР ДУУЛСАНЫГ ТОЛИЛУУЛЖ БАЙНА

MERRY CHRISTMAS AND HAPPY NEW YEAR!

ДӨРВӨН ГАЛСАН

Орос хэлтэй Онхор Галсан

(Баруун гарт нь байгаа нь нөгөө алдарт Арго гуай шүү)

Монгол хэлтэй Монхор Галсан

Немц хэлтэй Тува Галсан

?

Нэг ч хэлгүй Сувай Галсан

нь хэн юм бол?