"Монголын нууц товчоо" англи хэлээр

"МОНГОЛЫН НУУЦ ТОВЧОО" АНГЛИ ХЭЛЭЭР

Ìîíãîëûí ò¿¿õ, ñî¸ë, óòãà çîõèîë, õýëøèíæëýëèéí ¿íýò äóðñãàë “Ìîíãîëûí íóóö òîâ÷îî” õýìýýõ Ìîíãîëûí áè÷ìýë ò¿¿õýí ñóðâàëæèéí óóãàí äýýæ áè÷èã, ýðòíèé ìîíãîë óðàí çîõèîëûí ãàéõàìøèãò äóðñãàë ýíýõ¿¿ ºâ òýãø òóóðâèëûã äàÿàð îëíîîðîî ìºíõ ýðõýìëýæ, äýýäëýí áàõàðõàõ çîðèëãîîð áóóëãàñàí Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèéëºã÷èéí çàðëèãò “Ìîíãîëûí èõ õààäûí óãñàà ãàðâàë, ìîíãîë÷óóäûí àõóé àìüäðàë, ¿íäýñíèé ò¿¿õ, õýëáè÷èã, óòãà ñî¸ë, àðäûí àìàí çîõèîë, Ẻ ìºðãºë, çàí çàíøëûí èõ íýâòýðõèé òîëü, ìîíãîë õýëíèé ¿ãèéí óðëàãèéí ñîíãîäîã á¿òýýë, í¿¿äýë÷íèé ñî¸ëûí ¿ë äàâòàãäàõ õîñã¿é øèíæ ÷àíàðààðàà èæèëã¿é òîâîéæ, ¿åèéí ¿åä ãàéõàãäñààð ýðèí çóóíûã ýçýëñýí èõ òóóëüñ, “òàë íóòãèéí àíõèëàì ¿íýð íýâò øèíãýñýí ò¿¿õ, îí öàãèéí äàðààëëûí áè÷èã ìºí” õýìýýí çààæýý.

Ìîíãîëûí àðä ò¿ìíèé îþóíû á¿òýýëèéí îõè ìàíëàé áîëñîí ýíýõ¿¿ ñóóò á¿òýýëèéí ìîíãîë áè÷ãèéí àíõíû ýõ îäîî áîëòîë îëäîîã¿é áîëîâ÷ ýä¿ãýýãýýñ çóóí òàâü ãàðóé æèëèéí òýðòýý õÿòàä õàíç ¿ñãýýð ãàëèãëàí áóóëãàñàí ýõ îëäñîí òýð ¿åýñ, “Ìîíãîëûí íóóö òîâ÷îî”-íû ñóäëàë ýõýëæýý. ªíãºðñºí çóóíû ýõýýð Öýíä ã¿í óã çîõèîëûã õÿòàä õàíç ¿ñãýýñ ìîíãîë áè÷ãýýð áóóëãàñàí áºãººä, àêàäåìè÷ Ö.Äàìäèíñ¿ðýí îð÷èí öàãèéí ìîíãîë õýëýýð ÿðóó ñàéõàí õºðâ¿¿ëýí áóóëãàñàí íü íèéò ìîíãîë÷óóäûí õ¿ðòýýë áîëñîí áèëýý.

Åð íü Ìîíãîëûí íóóö òîâ÷îîã äýëõèéí îëîí îðíû ýðäýìòýä ººð ººðèéí õýëýýð îð÷óóëàí îëîí ñàÿ óíøèã÷äàä õ¿ðãýñýí áºãººä îäîîãèéí áàéäëààð ºðíº, äîðíû õîðü ãàðóé õýëýýð çóó ãàðóé óäàà õýâëýãäñýíèé äîòîð àíãëè õýëýýð õýä õýäýí îð÷óóëãà ãàðñàí áàéíà. Òóõàéëáàë, Ýíýòõýãò Âåé Êóé Ñóí (Wei Kwei Sun) /1950, 1957/, Àíãëèä À.Âåëëåé (A.Walley) /1963/, Îíîí ªðãºí㺺 (Urgungu Onon) /1990, 1993, 2001/ íàð, Àìåðèêò Êóî-Éè-Ïàî (Kuo-yi-Pao) /1965/, Ô.Â. Êëèâåç (F.W.Cleaves) /1982/, Ï. Êààí (P.Khan) /1971/ íàð, Àâñòðàëèä Èãîð Äå Ðàõåâèëö (Igor de Rachewiltz) /2006/ íàðûí îð÷óóëãóóä òóñ òóñ ãàðñàí áàéíà. Äýýð äóðäñàí îð÷óóëãóóäûí îëîíõèéã íýðò ìîíãîë÷ ýðäýìòýä, ýñâýë ìîíãîë ãàðàëòýé ñóäëàà÷èä õèéñýí áèëýý.

Èõ Ìîíãîë Óëñ áàéãóóëàãäñàíû 800 æèëèéí îéí æèëä Ìîíãîë Óëñûí Èõ ñóðãóóëèéí ýðäýìòýí áàãø íàðûí ñàíàà÷èëãààð ìàíàé àõìàä îð÷óóëàã÷ Í.Äîðæãîòîâ, íýðò äèïëîìàò÷, òóðøëàãàòàé îð÷óóëàã÷ Ç.Ýðýíäîî íàð “Ìîíãîëûí íóóö òîâ÷îî” çîõèîëûã àíãëè õýëýýð îð÷óóëàí ãàðãàñàí áºãººä ñàÿõàí óóë îð÷óóëãûí õî¸ð äàõü õýâëýë óíøèã÷äûí ãàðò î÷îîä áàéíà.

Ìîíãîë Óëñûí Èõ Ñóðãóóëèéí ýðäýìòýí áàãø íàð ýíýõ¿¿ îð÷óóëãûã õèéõ òàëààð ñàéõàí ñàíàà÷ëàãà ãàðãàæ, ìîíãîë òóóðãàòíû àëäàðò ò¿¿õýí òóóëüñèéã àíãëè õýëòýí îëîí îðíû óíøèã÷äàä õ¿ðãýõ áîëîìæ îëãîñîí íü íýí ñàéøààëòàé õýðýã áîëæýý. Ýíýõ¿¿ îð÷óóëãà íü ìîíãîë õýë ñî¸ë, ¸ñ çàíøëàà ñàéí ìýääýã ìîíãîë õ¿í “Ìîíãîëûí íóóö òîâ÷îî ñóäëàà÷ ýðäýìòäèéí îðîëöîîòîéãîîð õèéãäñýí ó÷èð ºìíº ãàðñàí áóñàä îð÷óóëãóóäààñ èë¿¿ îíîâ÷òîé, ñàéí áîëñîí ãýæ ¿çýõ ¿íäýñòýé áàéíà.

Îð÷óóëàã÷èä “Ìîíãîëûí íóóö òîâ÷îî”-íû ìîíãîë îð÷óóëãóóä áîëîí óðüä ºìíº ãàðñàí àíãëè îð÷óóëãóóäûí ¿ã, ¿ã ¿ã¿¿ëáýð á¿ðèéã õàðüöóóëàí íÿãòàëæ ¿çýýä, õàðü õýëíèé ñýòãýõ¿éãýýð áóóëãàñàí ¿ã õýëëýã¿¿äèéã íü ìîíãîë àõóé àìüäðàë, ìîíãîë õ¿íèé ñýòãýõ¿éí îíöëîãò òîõèðóóëàí îð÷óóëæýý.

Îð÷óóëàã÷ Í.Äîðæãîòîâ, Ç.Ýðýíäîî íàð óã çîõèîëûã îð÷óóëñàí òóðøëàãûíõàà òàëààð “Ìîíãîëûí íóóö òîâ÷îî çîõèîëûí ãàäààä îð÷óóëãà” õýìýýõ ýðäýì øèíæèëãýýíèé õóðàëä ñîíèðõîëòîé èëòãýë õýëýëö¿¿ëñýí áèëýý. Îð÷óóëàã÷ Ç.Ýðýíäîî ººðèéí èëòãýëäýý, “Ìîíãîëûí íóóö òîâ÷îî” çîõèîëûã ìîíãîë õ¿í, ìîíãîë ýõýýñ íü àíãëè õýëýíä àíõ óäàà îð÷óóëàõ õîâîðõîí çàâøààí òîõèîñîí þì. Ýíý áîë îíöãîé õàðèóöëàãàòàé, ºíäºð íýð òºðòýé ¿¿ðýã ãýäãèéã ã¿íýý óõààð÷ ºìíºõ îð÷óóëãàòàé õàðüöóóëàõàä æèíõýíý ìîíãîë ýõäýý íýí îéðõîí, ìîíãîë ¿ãèéí óòãà ñàíààã àëü áîëîõ çºâ îíîîæ èëýðõèéëñýí îð÷óóëãà õèéõ ãýæ áèä ÷àðìàéñàí” ãýæýý.

Ýíýõ¿¿ àíãëè îð÷óóëãûã íèéòýä íü àâ÷ ¿çâýë ººð íýã îëçóóðõóóøòàé òàë áîë ÌÍÒ-íä ãàðàõ îëîí çóóí îâîã àéìàã, õ¿íèé íýð, ãàçàð óñíû íýð òýðã¿¿òíèé áè÷ëýãèéã íýã ìºðººð æèíõýíý ìîíãîë õýëøèíæëýëèéí ¿¿äíýýýñ æèãäëýí òîãòîîæ ºãñºí íü ýðäýì øèíæèëãýýíèé ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé þì. Òóõàéëáàë õ¿íèé áîëîí ãàçàð óñíû íýðèéã õýâëýë á¿õýíä ººð ººðººð îðóóëñàí áàéäàã áºãººä ÿëàíãóÿà ãàäààäûí îð÷óóëàã÷ íàð áîë òóõàéí íýðèéí ãàðàë ¿¿ñýë, ýðòíèé áè÷ëýãèéí õýëáýð çýðãèéã ìýäýõã¿éãýýñ áîëæ ñàíààí çîðãîîð ÿíç á¿ðýýð áè÷ñýí áàéõ íü îëîíòîî áàéäàã. Õàðèí ýíý íîìä ýíý àíäóó òàøààã çàëðóóëàí öýãöëýæ ºãñºí áºãººä ýíý áîë òóñ íîìûí àëáàí ¸ñíû õÿíàí òîõèîëäóóëàã÷ààð àæèëëàñàí àêàäåìè÷ Ä.Òºìºðòîãîîãèéí äóíäàä ¿åèéí ìîíãîë õýëíèé íàðèéâ÷èëñàí ñóäàëãààòàé íÿãò õîëáîîòîé áàéíà.

“The Secret History of the Mongols” íîìûí àíãëè îð÷óóëãûí õî¸ðäóãààð õýâëýëèéí ýõèéã åðºíõèé óð õèéö, ºíãº, öààñíû õóâüä õóó÷íû íîì ñóäàðûí ä¿ð áàéäëûã ñàíàãäóóëàì áàéäëààð óðëàñàí íü óíøèã÷äûí àíõààðëûã òàòàõ ñîíèí ñîäîí áîëæýý.

Èéíõ¿¿ Ìîíãîëûí íóóö òîâ÷îîíû ñîíãîìîë ýõèéã àíõ óäàà ìîíãîë õ¿ì¿¿ñ áèå äààí îð÷óóëñàí òîìîîõîí òóðøëàãà áîëñîí áºãººä öààøèä ýíýõ¿¿ õýâëýëä ãàðñàí àëäàà ýíä¿¿ðëèéã äîð á¿ð íü íÿãòëàí çºâòãºæ äàõèí äàõèí õýâë¿¿ëæ îëíû õ¿ðòýýë áîëãîæ ãýìýýíý Ìîíãîëûí ýðòíèé óðàí çîõèîëûí íî¸í îðãèë áîëñîí Ìîíãîëûí íóóö òîâ÷îîã äýëõèéí àíãëè õýëòýí õ¿ì¿¿ñò òàíèóëàõàä ¿íýëæ áàðøã¿é ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ ó÷èðòàé áóÿíòàé ñàéõàí ¿éëñ áîëíî. 

"Зууны мэдээ" сонины 2007 оны 8 сарын 21 ний №198 (2646) д хэвлэгдсэн үгүүлэл